Een cruiseschip dat zonder bemanning een haven binnen komt denderen en een ex-journalist die in een hotel een dode vrouw naast een snurkende rockster vindt: dit zijn de plots van de onlangs uitgebrachte boeken Stuurloos van Yrsa Sigurðardóttir (IS) en Op straffe des doods van Mats Olsson (SE). Yrsa en Mats waren te gast op de Antwerpse boekenbeurs en beantwoordden vragen van bloggende boekwurmen en Vlaams thrillerrecensent John Vervoort.

“De IJslandse criminelen zijn een stel idioten. Afgelopen voorjaar gaven twee afpersers hun slachtoffer op zijn verzoek een handgeschreven bon met daarop het bedrag dat ze hem afhandig hadden gemaakt.” Yrsa Sigurðardóttir brengt haar hand naar haar hoofd en kijkt even beschaamd naar beneden. “Om inspiratie op te doen voor goede crime-verhalen moet je dus niet in IJsland zijn!”, vervolgt ze.

Fascinatie voor het afschuwelijke

Liever haalt ze haar inspiratie uit de normale mensen die in buitengewone omstandigheden zijn beland en daarom een misdaad plegen. En uit ‘creepy’verhalen: Stuurloos is gebaseerd op de legende van de Mary Celeste, het schip dat in 1872 onbemand maar zeewaardig werd aangetroffen in de Atlantische oceaan. “Ik heb altijd interesse gehad in het onverklaarbare. Dat is sowieso IJsland-eigen: wij geloven meer dan andere landen in het occulte en bovennatuurlijke. Het is onderdeel van ons leven.”

Ook bekeek ze als klein meisje vaak in een boek over infectieziekten. What? Yrsa: “Het was een boek van mijn vader, die dat voor zijn werk bestudeerde. Hierdoor ben ik vreemde dingen leuk gaan vinden. In het boek stonden afbeeldingen van mensen bij wie de gezichten eraf vielen, mensen met pokken… mijn zus en ik bekeken het als mijn vader het niet doorhad. Toen hij erachter kwam, heeft hij het natuurlijk van ons afgepakt. De fascinatie voor het afschuwelijke ben ik echter nooit kwijtgeraakt!”

Mijn oma las me voor uit hard boiled crimi

Ook Mats is al van kinds af aan gefascineerd door criminaliteit. “Mijn oma las me niet voor uit kinderboeken, maar uit de boeken van Mickey Spillane, schrijver van ‘hardboiled’ crimi. Ik was toen zes, dus ik maakte al jong kennis met die wereld!”

Toch schreef Mats, inmiddels 66, zijn eerste detective pas onlangs. “Ik heb er wel spijt van dat ik er zo lang mee heb gewacht. Deels liet ik me tegenhouden door angst om er geen inkomen uit te halen, maar ik had ook al een droombaan: ik reisde als muziek- en later als sportjournalist de wereld over om bands te zien en sporters te interviewen, en ik had een sportcolumn in een krant. Dat wilde ik niet zomaar opgeven. Wel heb ik in die tijd ook drie detectives vertaald.”

Autobiografisch?

“Uiteindelijk haalde mijn uitgever, die er al vaker op had aangedrongen, me over om een boek te schrijven,” vervolgt Mats. Dit werd Op straffe des doods. De hoofdpersoon is een privé-detective en ex-journalist die op een avond in de hotelkamer tegenover die van hem open ziet staan en daar een dode vrouw naast een snurkende rockster aantreft. Zijn eigen achtergrond is duidelijk een inspiratie geweest. Hoofdpersoon en anti-hero Harry is echter een ‘happy go lucky guy’ die te veel drinkt.

IJslanders denken dat ik Thóra ben

Yrsa wilde juist een personage neerzetten die compleet anders is dan zijzelf. “In IJsland denken mensen al gauw dat je als auteur over jezelf schrijft. Die aanname wilde ik de kop indrukken.” Hoofdpersoon Thóra is daarom lang, blond en gescheiden. “Ze is ook jong oma geworden. Dat is mij onlangs ook overkomen, dus nu denkt iedereen alsnog dat ik haar ben,” verzucht Yrsa. Dit boek is wel haar laatste in de serie over Thóra. “Ik schrijf wel nog steeds detectives, mijn nieuwe serie is al uit in IJslands. De hoofdpersonen zijn een kinderpsycholoog en een politieman. Maar ik werd het zat om te schrijven over dezelfde personages en als het verveelt, moet je stoppen!“

De minder serieuze kant van criminaliteit

Mats is juist op dreef met Harry. Op straffe des doods is net uit, maar zijn tweede boek is al af en nummer drie zit in zijn hoofd. In alledrie is Harry de hoofdpersoon. Waar Yrsa in het interview van nature een comedienne is, is Mats in zijn boeken meer de komiek van de twee. “In Op straffe des doods probeert Harry een vrouw het bed in te krijgen, maar het lukt niet en het wordt een soort van slapstick. Dat is ook mijn doel: ik wil schrijven over de minder serieuze kant van criminaliteit.”
Yrsa heeft wel een verborgen boodschap in haar boeken: “Ik verwerk de actualiteit erin. Voor de economische crisis in IJsland wilden mensen luxe. Stuurloos is een verwijzing naar hoe weinig betekenis dat heeft. Wat heb je eraan om op een luxe jacht te zitten als het er hel op aarde is?”

‘Kids, het leven zuigt, get over it’

De boodschap die in de kinderboeken van haar zoon verwerkt waren, spraken haar echter allesbehalve aan. “Kinderboeken borduurden voort op de Scandinavische traditie dat kinderen een les moeten halen uit een boek. En dat was meestal: ‘kids, het leven zuigt, get over it’. Ik wilde leukere boeken voor kinderen maken. Ik schreef er vijf en kreeg een award voor een boek dat ik niet leuk vond. Toen ben ik gestopt.”

Waarom lezen we eigenlijk crimi’s?

Wat trekt normale mensen zoals wij eigenlijk aan om boeken over zoiets verschrikkelijks als moord te lezen? “De verhalen voldoen aan de behoefte om dingen te begrijpen. Geen enkel ander dier heeft behoefte aan uitleg,” denk Yrsa. Mats: “En door zulke verhalen bevestigen we aan onszelf dat we een goed leven hebben.”

Ik vermoord iedereen

Er zijn echter grenzen aan hoe ver de auteurs willen gaan qua gewelddadigheden. Mats: “Ik heb een hekel aan boeken waarin mensen worden mishandeld, gemarteld en vermoord. Mijn boeken gaan gewoon over de kranten die ophouden te bestaan en wat voor effect dat heeft.” Yrsa: “Ik schrijf ook niet over marteling. Als je die weg in slaat, moet je jezelf steeds weer overtreffen. Maar ik heb er geen problemen mee om kinderen, ouderen en gehandicapten te voormoorden: ik ben heel onpartijdig.”

Lees ook:
– een interview met Yrsa op Hebban
– verslagen van de bloggerslunch met beide auteurs op Connie’s boekenblog en Serendipitybooks